Teoria Paula D. MacLeana
Słyszałaś/łeś kiedyś, że masz 3 mózgi? A może spotkałaś/łeś się ze stwierdzeniem „gadzi mózg”? Zgodnie z pewną teorią jest taka część w nas, która jest w dużym uproszczeniu tzw. „gadem”. Jest też i taka część, która jest naszym „ssakiem” a ta trzecia część nazywana jest przeze mnie Panią Prezes Zarządzającą :).
Zanim przejdę do wytłumaczenia tej koncepcji obalę jeden podstawowy mit – pamiętaj, że to nie znaczy że masz 3 oddzielnie funkcjonujące mózgi, jak wielu z tej koncepcji wnioskuje 🙂 – masz jeden mózg, który jest trójdzielny. Dzieli się na części, które rozwijają się w odpowiedniej kolejności i które jednocześnie pełnią znaczącą rolę w tworzeniu, przeżywaniu Twoich emocji, kontrolowaniu ich a także reagowaniu na bodźce. Przyjrzyjmy się temu ciekawemu zjawisku bliżej.
Wybitny lekarz i neuronaukowiec w obszarze fizjologii i psychiatrii – Paul MacLean odkrył trzy części mózgu, które rozwijają się na różnych etapach cyklu ewolucyjnego. Stworzył na tej podstawie koncepcję mózgu trójjedynego lub inaczej trójdzielnego (3 części w jednym a nie 3 oddzielne mózgi :)) Mózg gadzi (reptilian brain), mózg ssaczy (mammalian brain) i kora mózgowa (neocortex). Przeanalizujmy je trochę uważniej.
MÓZG GADZI
Mózg gadzi, znajdujący się w rejonie pnia mózgu, odpowiedzialny jest wg MacLeana za agresję, dominację, terytorialność czy postawę walki, ucieczki lub zamarzania. Jako najbardziej prymitywna część mózgu dba o przetrwanie. Dzięki niemu oddychamy, jemy, śpimy, załatwiamy potrzeby fizjologiczne itp. Jest ewolucyjnie najstarszą częścią naszego mózgu.
MÓZG SSACZY
Mózg paleossaczy to inaczej układ limbiczny i odpowiada za emocje, motywację, rozmnażanie się, zachowania rodzicielskie i podstawowe zachowania społeczne. Znajduje się tuż nad mózgiem gadzim w centrum ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Niektórzy autorzy i wielbiciele tej koncepcji uważają również mózg emocjonalny za mieszankę mózgu gadziego i układu limbicznego, uznając go za centrum naszych emocji i monitoringu niebezpieczeństwa.
KORA MÓZGOWA
Nasza Pani Prezes Zarządzająca – (inaczej nasz mózg neossaczy (kora mózgowa)), odpowiedzialna jest za analizę, wyciąganie wniosków, złożone procesy decyzyjne, za planowanie, za język a także myślenie abstrakcyjne. To Twój mózg racjonalny. Jego częścią są płaty czołowe. One równoważą impulsy a także nasze zachowanie w określonej sytuacji. Płaty czołowe zajmują się regulowaniem bodźców typu głód, popęd seksualny, gniew, agresja. Ponadto hamują nasze działania, które mogłyby nam zaszkodzić a także pozwalają budować i utrzymywać relacje, tworzą w Tobie i we mnie empatię.
Ale to nie koniec o koncepcji mózgu trójdzielnego MacLeana 🙂
Co na to neuronaukowcy?
Środowisko neuronaukowe nie zgadza się z MacLeanem, obalając tę teorię. MacLean chciał swoimi badaniami udowodnić wyższość neurobiologiczną człowieka nad innymi formami istot. Jednak, jak twierdzą obecnie naukowcy, posiadanie kory mózgowej nie świadczy o byciu człowiekiem. Mają ją wszystkie kręgowce i ssaki. Co więcej, wszystkie główne struktury mózgu ssaków można również znaleźć w mózgu gadów, a nawet w mózgu ryb.
Trójjedyna teoria mózgu jest szeroko rozpowszechniona wśród psychologów, podczas gdy neuronauka ewolucyjna porzuciła tę teorię lata temu. MacLean wg naukowców nie rozważył hipotez zakładających możliwości, że różnice między naszymi mózgami a mózgami innych kręgowców mogą być kwestią stopnia rozwoju bardziej niż rodzaju.
Jednak jedno jest pewne. Na bazie jego koncepcji neuronaukowcy mogli rozwijać ten temat dalej. Choćby z tego powodu należy się wielki ukłon Panu McLeanowi. Nie ma to dziś znaczenia czy wziął pod uwagę stopień rozwoju czy rodzaj, bo funkcje, które przypisał do odpowiednich części wciąż są niezmienne. Dziś wiemy na pewno, że mamy tzw mózg stary i mózg nowy. Współcześnie można opisać to jako mózg emocjonalny i mózg kognitywny. W ramach pierwszego możemy zdecydowanie rozpoznać McLeanowy „mózg gadzi i ssaczy” a w ramach drugiego – korę nową.
No to do czego nam ta koncepcja?
Koncepcja mózgu gadziego, ssaczego i kory nowej służy świetnie do jasnego i z lekkim przymrużeniem oka wytłumaczenia Klientom czy Pacjentom źródła emocji. Wyjaśnienia tego, czym jest instynkt, która część mózgu odpowiada za nasze przetrwanie. która za generowanie smutku, złości, lęku, radości. Pozwala pokazać i wytłumaczyć źródło pochodzenia prymitywnych zachowań. W sytuacjach trudnych, które nas zaskakują, możemy reagować instynktownie. Możemy wycofywać się lub uciekać, kiedy czujemy zagrożenie. Możemy też reagować agresją, kiedy doznajemy krzywdy lub doznają jej nasi bliscy. Wtedy odzywa się w nas – wg koncepcji MacLeana – część gadzia lub paleossacza.
Specyficzne funkcje kory nowej z kolei, pozwalają na przewidywanie, zapobieganie, hamowanie różnych reakcji. Zatem tzw. Pani Prezes Zarządzająca – czyli nasza kora przeanalizuje czy energia danej emocji jest warta aż takiej uwagi? Czy to jest faktycznie powód do zdenerwowania i do takich a nie innych reakcji? Kora pozwala nam również „wejść w buty drugiego człowieka” – sięgnąć do empatii, zrozumieć i zacząć działać inaczej, spokojniej.
To co jest Twoim zdaniem bardziej zrozumiałe?
Kiedy tłumaczymy, że w momencie, w którym działasz z poziomu mózgu emocjonalnego, należy popracować nad dostępem do mózgu kognitywnego czy mózgu nowego, aby się uspokoić?
Czy może bardziej zrozumiałe jest to, że reagujemy na pewne sytuacje z poziomu mógu gadziego, emocje odpala nam mózg ssaczy i trzeba wprowadzić Panią Prezes – korę nową do gry, jeśli chcemy nad tym, co sie dzieje zapanować?
Piękni ludzie, z którymi pracuję często zapamiętują „mózg gadzi” i kiedy złoszczą się na Partnerów i zaczynają krzyczeć – sami uspokajają się, mówiąc głośno: „Ok. Mózg gadzi mi sie odpalił – musze pooddychać i zaprosić Panią Prezes” 🙂
Przyznasz Drogi Czytelniku, że jak analizujemy nasze zachowania w trudnych, stresujących sytuacjach to dużo jest jednak prawdy w tym gadzim, ssaczym i Pani Prezes prawda 🙂 🙂 :)?
I o to chodzi, aby zapamiętywać to, co dla nas pomocne i skuteczne.
Tak czy siak – dopuszczaj Panią Prezes częściej do głosu :).
Z mocą i dobrą energią
Just.in Brain
